PPH Home Page

Historia i system polityczny

Na długo zanim pierwsi Europejczycy przepłynęli Atlantyk, obszary dzisiejszej Kanady były zamieszkiwane przez różne ludy. Grupy myśliwych przedostały się z Azji na Alaskę pomostem lądowym, jaki łączył Amerykę i Azję, tworząc wówczas wielki, pierwotny kontynent, Laurazję.
Teren dzisiejszej Kanady zamieszkiwały dwie główne grupy zbieracko-myśliwskie, Algonkini i Atapaskowie. Na północ od nich mieszkali Eskimosi, a zachodnie równiny opanowały plemiona trudniące się rybołóstwem. Wspólne dla wszystkich tych ludów było przekonanie, że człowiek jest częścią natury,
a nie jej władcą.

Upadek Indian przyspieszyły serdeczność i hojność wobec przybyszy z Europy.
W 1497 roku włoski żeglarz John Cabot, działający w służbie króla Anglii, Henryka VII, wyruszył z Bristolu na pokładzie statku "Mathew" w kierunku Ameryki i wylądował u wybrzeży wyspy Cape Breton deklarując odkryty ląd jako własność Anglii. Jacques Cartier dotarł do Kanady w 1534 r. Opłynął południowy brzeg Labradoru, Nową Funlandię, Zatokę św. Wawrzyńca. Jednak z powodu ciężkiej zimy jego załoga była zmuszona powrócić do Francji.
Samuel de Champlain pierwszą podróż do Kanady odbył w 1603 roku. Jego wysiłki, by założyć kolonię w Port Royal zakończyły się niepowodzeniem, ale już w 1608 roku powstał zalążek kolonii francuskiej w obecnym Quebecu. Prawdziwą siłą napędową wypraw Champlaina były zyski wynikające z handlu futrami. Francuzi założyli osiedla w dolinie Rzeki Św. Wawrzyńca, utworzyli "Nową Francję", która w latach największej świetności sięgała od Zatoki Hudsona na północy po Nowy Orlean w Luizjanie na południu i od Nowej Funlandii niemal po Góry Skaliste. W tym samym czasie jezuici rozwijali diałalność misyjną co stało się powodem przyszłych konfliktów z Anglikami.



Europejskie wojny pomiędzy protestancką Anglią a katolicką Francją znalazły odzwierciedlenie na terytorium Kanady. Od traktatu w Utrechcie w 1713 roku do Wielkiej Brytanii należały Nowa Szkocja, Nowa Funlandia i tereny nad Zatoką Hudsona, a po wojnie siedmioletniej cała francuska Kanada. Z powodu napięć potęgowanych podziałami religijnymi w 1791 roku kolonia Quebec podzielona została na dwie części Górną Kanadę z ludnością pochodzenia angielskiego i Dolną Kanadę - francuską.

Wykorzystując zaangażowanie Anglii w konflikt z Napoleonem w Europie, USA zaatakowały Kanadę w 1812 roku. Konflikt zbrojny został rozstrzygnięty na korzyść Kanady w dwa lata póżniej.
Ćwierć wieku póżniej rozgorzały w Kanadzie konflikty innego rodzaju. Anglicy domagali się dominacji w systemie wyborczym oraz ograniczenia wpływów kościoła katolickiego, natomiast Francuzi protestowali przeciwko bezrobociu i dyskryminacji w polityce zatrudnienia. W odpowiedzi na tę sytuację rząd brytyjski połączył w roku 1840 obie kolonie w jedną zjednoczoną prowincję Kanady. Rząd kraju uzyskał prawo ustalania ustaw bez zatwierdzania ich przez władze kolonialne.
1 lipca 1867 zgodnie z postanowieniami Aktu o Brytyjskiej Ameryce Północnej powstały nowe prowincje - Quebec (Kanada wschodnia) i Ontario (Kanada zachodnia), które wraz z Nową Szkocją i Nowym Brunszwikiem utworzyły Dominium Kanady.
Kolumbia Brytyjska (od 1858 kolonia angielska) przystąpiła do Dominium w 1871 roku, a Wyspa Księcia Edwarda, najmniejsza prowincja Kanady, w roku 1873. Rok 1898 to rok powstania północnego terytorium Jukon, a 1905 - prowincji Saskatchewan, Alberty i Terytorium Północno-Zachodniego. Każda z prowincji miała własny rząd i parlament.
Nowa Funlandia, która najdłużej utrzymała status kolonii brytyjskiej, dołączyła do Kanady jako jej dziesiąta prowincja w roku 1949.
Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęła się najsłynniejsza gorączka złota w historii kraju. Pomimo trudnych warunków klimatycznych na poszukiwania bogactwa wyruszyło co najmniej 100 tys. ludzi. W sumie gorączka złota przyniosła 50 mln dolarów kanadyjskich zysku, ale niewielu z poszukiwaczy zdołało utrzymać swoje fortuny.

Pierwszym sprawdzianem dla rosnącego narodu była wojna burska oraz I wojna światowa. W 1914 roku Wielka Brytania, a zatem również jej kolonie, wypowiedziała wojnę Niemcom.
Jednak w 1918 roku Kanada podpisała zawieszenie broni we własnym imieniu. Oddziały kanadyjskie dowiodły, że ich kraj należy traktować jako poważnego partnera politycznego.
W I wojnie światowej straciło życie 60 tys. żołnierzy, a 170 tys. odniosło rany. Ubocznym skutkiem wojny był także znaczny wzrost liczby ludności i rozwój gospodarczy. Wielu Europejczyków wyruszyło do Kanady, zwabionych obietnicą własnej ziemi i pracy. Koniec wojny w 1918 roku spowodował wzmożenie amerykańskich inwestycji w Kanadzie, co wzbudziło niechęć wielu Kanadyjczyków, niezadowolonych z obcych wpływów na system ekonomiczny państwa. Rząd w Ottawie oskarżono o spowodowanie wysokiej inflacji, którą uważano za skutek prowadzenia gospodarki korzystnej dla wschodu, kosztem zachodu.
W 1929 roku Kanada stanęła w obliczu Wielkiego Kryzysu. Kraj okazał się podatny na wahania gospodarki światowej, ponieważ był w znacznym stopniu, choć wbrew życzeniom mieszkańców, zależny od obcego kapitału i eksportował głównie surowce do krajów uprzemysłowionych.
W 1939 roku jedna czwarta mieszkańców kraju została dotknięta bezrobociem. Towarzyszyły mu bankructwa, eksmisje i przepadek mienia farmerów. Gospodarka Kanady pogrążyła się w depresji na całe dziesięciolecie. We wrześniu 1939 roku Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę. Kiedy Wielka Brytania przystąpiła do wojny z Niemcami, Kanada jeszcze raz wzięła udział w konflikcie na terenie Europy.

W poprzednich dziesięcioleciach Kanada prowadziła w zasadzie politykę izolacji w kwestiach zagranicznych i nie angażowała się zbytnio, ani w działania Ligi Narodów, ani samej Wielkiej Brytanii. Nie starała się też o rozwój sił zbrojnych, więc w 1939 roku nie była przygotowana do wojny. Oddziały kanadyjskie składały się głównie z ochotników, służył w nich około milion żolnierzy. W 1942 roku odbył się plebiscyt, w którym Kanadyjczycy głosowali kwestię udziału w wojnie. Angielska Kanada głosowała "tak" w 80%, podczas gdy 72% mieszkańców Quebecu odpowiedziało "nie". Jednak wielu z nich wstąpiło do oddziałów wojskowych i z poświęceniem walczyło o przywrócenie ładu w świecie. Jedenaście słynnych oddziałów Royal Canadian Air Force ruszyło na wojnę. Z portów oceanicznych w Halifax, Nowej Szkocji, St.John's na Nowej Funlandii wysyłano konwoje z dostawami, najpierw do Anglii, póżniej do Rosji.
Po zakończeniu II wojny światowej, Kanada stała się jednym z państw założycielskich Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz ważnym członkiem NATO. Panowało głębokie przekonanie, że kraj, który stracił w wojnie 42 tys. żołnierzy, wypełnił swoje zobowiązania wobec Ligii Narodów i nie powinien być uważany za mały trybik w brytyjskiej machinie kolonialnej. W 1952 roku na urząd gubernatora generalnego skierowano pierwszego rodowitego Kanadyjczyka, Vincenta Masseya.
Kanada odegrała znaczącą rolę w przekształcaniu Wspólnoty Brytyjskiej we Wspólnotę Narodów i wprowadzaniu w życie Planu Colombo z 1950 roku, którego celem była pomoc rozwijającym się krajom Południowej i Południowo-Wschodniej Azji.
W 1959 roku wspólny projekt kanadyjsko-amerykański znany pod nazwą St. Lawrence Seaway otworzył drogę transportowi wodnemu z Wielkich Jezior do Oceanu Atlantyckiego.

Powojenna emigracja, pomimo iż pochodząca z wielu krajów, niemal powszechnie wybierała angielski jako swój drugi język. Francuskojęzyczni Kanadyjczycy poczuli się zagrożeni tą sytuacją. Jednak dopiero w latach 60-tych rząd zdecydował się na reformy polityczne, społeczne, ekonomiczne i religijne. Tak zwana "spokojna rewolucja" zaczęła się od wyboru polityka z ugrupowania liberałów, Jeana Lasage'a, na stanowisko premiera prowincji Quebec. Głównym celem przemian była autonomia francuskich Kanadyjczyków, a przede wszystkim rozwój francuskiego języka i kultury. Domagano się także równych praw z Kanadyjczykami pochodzenia angielskiego, którzy zdawali się mieć większe prawo do obsadzania wysokich urzędów i wpływu na gospodarkę kraju. Stąd żądanie wprowadzenia francuskiego jako drugiego języka państwowego. Rewolucja nie zawsze przebiegała spokojnie, a kiedy w1967 roku powstał Narodowy Front Wyzwolenia Quebecu, zdarzały się nawet akty terroryzmu.
W 1967 roku, w setną rocznicę swoich urodzin, Kanada przyjęła politykę dwujęzyczności. Wprowadzono ją we wszystkich sferach życia, od spraw urzędowych, po etykiety towarów przemysłowych. Zaprojektowano nową flagę i przyjęto nowe hasło: "JEDNOŚĆ W WIELOŚCI".
Przemysł kanadyjski rozwinął się na wielką skalę, a poziom życia osiągnął jeden z najwyższych wskaêników na świecie. W całym kraju uroczyście obchodzono setną rocznicę utworzenia federacji, a punktem kulminacyjnym obchodów stała się słynna wystawa EXPO'67 w Montrealu.
Pod koniec dziesięciolecia wyrażnie wzrosły dążenia mieszkańców Quebecu do utworzenia swojej prowincji niezawisłą. Najbardziej widocznym skutkiem tego procesu był odpływ angielskiego kapitału z jej terenu. Plany niepodleg-łościowe nie powiodły się, w referendum w 1980 roku opowiedziano się przeciwko autonomii w stosunku 60% do 40%.
W 1982 roku królowa Elżbieta II i premier Kanady Pierre Trudeau podpisali nową konstytucję, która potwierdziła pełną niezależność Kanady. Związek z krajem ojczystym stał się odtąd jedynie symboliczny. Jego wyrazem jest uznanie brytyjskiego monarchy jako tytularnej głowy państwa. Pięć lat póżniej po długiej i trudnej debacie, układ z Meech Lake zaowocował nową konstytucją potwierdzającą prawa prowincji i prawa obywatelskie, na które może się powołać każdy, kto zauważy przejawy dyskryminacji językowej w kraju.


KILKA INFORMACJI O SYSTEMIE POLITYCZNYM KANADY

Kanada jest krajem federacyjnym, demokratyczno-parlamentarnym, w skład jej wchodzi 10 prowincji (British Columbia, Alberta, Sakatchewan, Manitoba, Ontario, Quebec, New Brunswick, Nova Scotia, Prince Edward Island, Newfoundland and Labrador) oraz trzy terytoria (Northwest Territories, Yukon, Nunavut).
Parlament Kanady składa się z dwóch izb: Izby Gmin liczącej 301 posłów wybieranych na 5 lat i Senatu liczącego 105 senatorów mianowanych dożywotnio przez Gubernatora Generalnego. Gubernator Generalny mianowany na 5 lat reprezentuje brytyjską królową na terenie Kanady, obecnie funkcję tę pełni Michelle Jean. Przywódca partii, która w wyborach zdobywa najwięszą ilość mandatów poselskich w Izbie Gmin zostaje Premierem Kanady - teraz jest nim Stephen Harper z Partii Konserwatywnej. Pozostałe największe partie to Partia Liberalna (przywódca - Michael Ignatieff) i NDP -Nowa Partia Demokratyczna (przywódca - Jack Layton).
Poszczególne prowincje mają swoje własne Parlamenty i rządy. Premierem rządu Ontario jest Dalton McGuinty z Partii Liberalnej, przywódcą Nowej Partii Demokratycznej w Ontario jest Andrea Horwath. Nowy lider Partii Konserwatywnej (poprzednio John Tory) zostanie wybrany 1 lipca 2009 roku.